You are currently viewing ՆՈՅԱՆ ՏԱՊԱՆԸ ՄԱՆՐԱՆԿԱՐԻՉՆԵՐԻ ՊԱՏԿԵՐԱՑՄԱՄԲ

ՆՈՅԱՆ ՏԱՊԱՆԸ ՄԱՆՐԱՆԿԱՐԻՉՆԵՐԻ ՊԱՏԿԵՐԱՑՄԱՄԲ

Հայկական ձեռագրերում Նոյան տապանի պատկերագրական տիպերի մասին շատ անգամներ ենք հանդիպում,
սակայն կան հարցեր, որոնք ավելի խորը ուսումնասիրման առարկա պետք է դարձնել: Ծննդոց գրքում
կարդում ենք, որ Ղամեքը 188 տարեկանում ծնեց Նոյին և շատ մեծ հույսեր կապեց նրա հետ, իսկ Նոյը 500
տարեկանում երեք որդիներ ունեցավ՝ Սեմին, Քամին և Հաբեթին: Ինչպես հիմա, այնպես էլ այն ժամանակ,
այնքան շատ էին մարդկանց չարագործությունները, որ Աստված զղջաց, որ կյանք է տվել նրանց և որոշեց Իր
ստեղծած էակներին ջնջել երկրի երեսից՝ ջրհեղեղի միջոցով: Սակայն մեկ մարդ կար, ում Աստված վստահեց
և արդար համարեց: Նոյն էր: Նրան հանձնարարեց մեծ տապան պատրաստել, որտեղ պետք է տեղ գտնեին
Նոյն ու իր ընտանիքը, ինչպես նաև բոլոր կենդանիներից ու թռչուններից մեկական զույգ, որպեսզի այդ
ջրհեղեղից հետո կյանքը ծաղկեցնելու և միջավայր ստեղծելու համար լինի ամեն ինչ:
Տերը Նոյին պատվիրեց, թե ինչպես կառուցի տապանը.
«Արդ, դու քեզ համար փայտից տապան կշինես: Տապանը բաժանմունքներով կպատրաստես և ներսից ու
դրսից կուպրով կծեփես… թող երեք հարյուր կանգուն լինի տապանի երկարությունը, հիսուն կանգուն՝
լայնությունը, և երեսուն կանգուն՝ բարձրությունը: Տապանն աստիճանաբար նեղացնելով կշինես՝ այնպես,
որ նրա ծածկը մի կանգուն լինի: Տապանի դուռը կողքից կանես. ներքնահարկ, միջնահարկ ու վերնահարկ թող
ունենա տապանը» (Ծննդոց Զ 14-16):
Ջրհեղեղը ոչնչացրեց կենդանի արարածներին, իսկ տապանի մեջ գտնվողները ողջ մնացին: Տապանը կանգ
առավ Արարատ լեռան վրա: Աստված օրհնեց Նոյին ու նրա հետ եկող սերունդներին, նաև համերաշխության
ուխտ հաստատեց Նոյի և նրա սերնդի հետ՝ խոստանալով այլևս ջրհեղեղով չպատժել մարդկանց:
Միջնադարյան հայ մանրանկարիչները եկեղեցածիսական մատյաններում բազմաթիվ անգամներ պատկերել են
Նոյան տապանի պատմությունը: Նշենք, որ ուշագրավ է Համիթի Սուրբ Սարգիս եկեղեցու գրչատան շնորհալի
նկարիչ Հովհաննեսի ընդօրինակած «Գավազանագրքում» զետեղված Նոյան տապանի գծապատկերները:
Դրանք թվով չորսն են և ունեն հետևյալ ձևերը. տապանի առաջին գծապատկերն ունի վեց բաժանմունք. ա)
բնակության մարդկանց և թռչնոց, բ) բնակություն բարեկամ անասնոց, գ) բնակություն թշնամի անասնոց
(այս բաժնում է նաև տապանի մուտքը), դ) կերակրարան պտղոց և խոտոց, ե) տեղի գարշության աղբից, զ)
քամոց, ջրոց: Տապանի հաջորդ գծապատկերներն ունեն 5 բաժանմունք, որտեղ ջուրը և աղբը միասին են:
Յուրովի են պատկերված նաև տապանի բնակիչներին ներկայացնող պատկերները, որոնք մեծ
հետաքրքրություն են առաջացնում:
Երզնկայի 1362 թ. «Ճաշոց»-ում նկարված տապանն ունի հետևյալ հորինվածքը. ծածկի տակ երկու փոքր
թռչուններ են, որոնք, ըստ իս, հավանաբար ագռավ ու աղավնի են: Վերևից, առաջին հարկաբաժնում
թռչուններ են՝ յուրաքանչյուր տեսակից մեկական զույգ: Տապանի կենտրոնում շրջանակի մեջ պատկերված է

Նոյն իր կնոջ հետ, իսկ ստորին մասը երկու մասի է բաժանված, որը ձևավորված  և պատկերված է ընտանի
և վայրի կենդանիներից մեկական օրինակ:
Մարկոս Պատկերահանի 1651 թ. Կ.Պոլսում ընդօրինակված «Հայսմավուրք»-ում Նոյան տապանի
հորինվածքը նույնպես եզակի է: Այստեղ պատկերված տապանն իր արտաքին տեսքով հիշեցնում է, որ
սովորական նավ չէ, այլ Աստծո պատվիրածը: Տապանի մոտ կանգնած Նոյը ձեռքերը վեր է պարզել, որտեղ
պատկերված է Աստված: Այստեղ նաև ներկայացված է կենդանիների երթը: Նրանք ուղղված են դեպի
տապանի մուտքը՝ ստեղծելով ինքնատիպ, գեղարվեստորեն հագեցած տեսարան: